Η πορεία του Δικηγορικού Συλλόγου Δράμας που ξεκίνησε από τη σύσταση του το 1914 είναι πολυσήμαντη από την άποψη της προσφοράς στα επίπεδα του κοινωνικού και οικονομικού βίου στη περιοχή του Νομού Δράμας. Δυστυχώς όμως αυτή η πορεία δεν μπορεί να αποτιμηθεί πλήρως τουλάχιστον για τα πριν από το 1941 χρόνια επειδή λείπουν τα σχετικά στοιχεία που καταστράφηκαν εντελώς κατά τις δύο τελευταίες πολεμικές περιπέτειες από τις οποίες πέρασε και η περιοχή της Δράμας, στις περιόδους 1916 – 1918 και 1941 – 1944.
Γι’ αυτό δεν μπορούσε να ιστορηθεί λεπτομερώς η ιστορική δράση του Συλλόγου. Επιδιώχθηκε η συνοπτική αναφορά στην ιστορία του με έμφαση κυρίως στα μεταπολεμικά χρόνια. Και έγινε αυτό κατά κύριο λόγο για την ενημέρωση των νέων συναδέλφων μας που πήραν και θα πάρουν τη σκυτάλη από εμάς τους παλαιότερους και θα συνεχίσουν την ιστορική του διαδρομή στο μέλλον.
Είναι αξιομνημόνευτη η συμμετοχή Δικηγόρων του Συλλόγου μας σε όλες τις εκδηλώσεις του κοινωνικού, πολιτικού και πνευματικού βίου στην περιοχή μας από τα πρώτα χρόνια της ιδρύσεως του. Εκλέχθηκαν Βουλευτές και διορίσθηκαν Υπουργοί ή Υφυπουργοί σε διάφορες Κυβερνήσεις, διορίσθηκαν Νομάρχες σε διάφορες περιοχές της χώρας και εκλέχθηκαν Δήμαρχοι και Δημοτικοί Σύμβουλοι. Εκλέχθηκαν Πρόεδροι ή Σύμβουλοι σε διάφορους πνευματικούς και πολιτιστικούς Συλλόγους. Αναδείχθηκαν πολλοί από αυτούς σε σημαντικούς αρθρογράφους και συγγραφείς.
Αλλά το μεγάλο έργο του Συλλόγου μας είναι ότι δημιούργησε το Ταμείο Προνοίας Δικηγόρων Δράμας, που συστάθηκε το 1947 με την πρωτοβουλία του τότε Προέδρου Τηλέμαχου Πελαγίδη και δραστηριοποιείται σημαντικά στο νομικό και κοινωνικό περίγυρο της πόλης μας.
Συμπληρώνονται αισίως ογδόντα πέντε περίπου χρόνια από την παρουσία των πρώτων Δικηγόρων στην πόλη μας, του Ευάγγελου Καλαντζή, του Γεωργίου Αναστασιάδη, του Ιωάννη Καραμαλίκη, του Γεωργίου Σταματελάτου κ.α. που άσκησαν το δικηγορικό λειτούργημα με πίστη και αφοσίωση παρά τις δύσκολες συνθήκες που επικρατούσαν τότε στη περιοχή αυτή.
Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου έκρινε με απόφαση του ότι υπήρχε σοβαρή ανάγκη να γραφτεί η συνοπτική αυτή ιστορία. Και την ανάγκη αυτή ανέλαβε να υπηρετήσει ο συνάδελφος Βασίλειος Πασχαλίδης, τον οποίο οφείλω να ευχαριστήσω και από τη θέση αυτή. Η μεγάλη όμως σημασία της μικρής αυτής ιστορίας είναι ότι έγινε μια προσπάθεια να αξιολογηθεί έστω και περιληπτικά η προσφορά του Δικηγορικού Συλλόγου και των Δικηγόρων της Δράμας στο κοινωνικό σύνολο.
ΠΡΙΝ ΤΟ 1914
Η Δράμα κατά τις τελευταίες δεκαετίες της Τουρκοκρατίας ήταν πρωτεύουσα του Σαντζακίου και του Κάζα Δράμας. Το Σαν-τζάκι Δράμας περιλάμβανε τότε τα εδαφικά διαμερίσματα των σημερινών νομών Δράμας και Καβάλας εκτός από τα χωριά της περιοχής Νευροκοπίου του Σαντζακίου Σερρών και τα χωριά του Κάζα Ζίχνης (Καλλιθέα, Καλή Βρύση, Μικρόπολη κ.α.) που ανήκαν στον Κάζα Ζίχνης του Σαντζακίου Σερρών, ενώ η Αλιστράτη που ανήκε στα όρια του Νομού Σερρών υπαγόταν στον Κάζα Δράμας.
Το Σαντζάκι περιλάμβανε τότε τους Καζάδες (=επαρχίες) Δράμας, Καβάλας, Πραβίου, Σσρή – Σαμπάν και Θάσου.
Το Πρωτοδικείο Δράμας κατά την ίδια χρονική περίοδο είχε αυξημένες δικαιοδοσίες τόσο στην πολιτική όσο και στην ποινική διαδικασία και δίκαζε ως εφετείο σε δεύτερο βαθμό τις οριστικές αποφάσεις του Πρωτοδικείου Καβάλας.
Η πόλη ήταν σημαντικό διοικητικό, στρατιωτικό, οικονομικό, συγκοινωνιακό και Δικαστικό κέντρο. Η πλειοψηφία των κατοίκων της πόλεως και της περιοχής εκτός από ορισμένα χωριά (Τσατάλ-τζα, Δοξάτο, Αλιστράτη, Αδριανή, Προσοτσάνη κ.α.) ήταν Τούρκοι κι αυτό σήμαινε ότι δεν μπορούσαν να ευδοκιμήσουν Δικηγόροι προερχόμενοι από άλλες εθνότητες.
Από ιστορική πηγή του 1910 πληροφορούμαστε ότι στην Δράμα υπήρχαν 10 Δικηγόροι από τους οποίους οι 7 ήταν Τούρκοι, οι 2 Εβραίοι, ο Μποχοράτσι και ο Μπενβενίστε και 1 Έλληνας, ο Χρήστος Ζαφειρίδης. Για τον Ιωσήφ Μποχοράτσι γνωρίζουμε ότι το 1906 ως πληρεξούσιος Δικηγόρος κατάθεσε έφεση στο Δικαστήριο Δράμας, κατά αποφάσεως του Πρωτοδικείου Καβάλας, όπως επίσης και ότι ήταν διορισμένος νομικός σύμβουλος της Μητροπόλεως Δράμας και είχε καλές σχέσεις με την Τουρκική διοίκηση και τους Τούρκους Μπέηδες της Δράμας. Και πιστεύουμε ότι αυτοί ήταν οι κύριοι λόγοι από τους οποίους παρακινήθηκε ο Μητροπολίτης Αγαθάγγελος κατά την απελευθέρωση της Δράμας στις 1 Ιουλίου 1913 να τον διορίσει πρώτο Δήμαρχο της πόλεως. Για τον άλλο Εβραίο Δικηγόρο Μπενβενίστε δεν έχουμε άλλες πληροφορίες.
Για τον Έλληνα Δικηγόρο Χρήστο Ζαφειρίδη δεν γνωρίζουμε την χρονολογία διορισμού του στα Τουρκικά Δικαστήρια Δράμας. Γνωρίζουμε όμως ότι μετά την απελευθέρωση της Δράμας και μάλιστα από την σύσταση του Δικηγορικού Συλλόγου Δράμας (1914) άσκησε την δικηγορία στην Δράμα για πολλά έτη και μέχρι την δεκαετία του 1930. Αλλά ο Χρήστος Ζαφειρίδης στα χρόνια της Τουρκοκρατίας είχε αξιόλογη και σημαντική εθνική και κοινωνική δραστηριότητα στην Δράμα. Υπήρξε ένας από τους ιδρυτές και αντιπρόεδρος της Φιλοπροοδευτικής Αδελφότητας Δράμας (1874) με πρόεδρο τον καπνέμπορο Ιωάννη Αναστασιάδη και Γενικό Γραμματέα τον επίσης καπνέμπορο Βασίλειο Γρηγοριάδη, αργότερα από το 1896 υποπρόξενο της Αγγλίας στην Δράμα. Επίσης εκλεγόταν για πολλά έτη μέλος της διμελούς Εφορείας των Ελληνικών Εκπαιδευτηρίων Δράμας και αναφέρεται ως Έφορος σε έγγραφα του 1879 και του 1891. Ο εντοπισμός του Χρήστου Ζαφειρίδη ότι ήταν Δικηγόρος το 1910 και η εκλογή του στις επίζηλες θέσεις του αντιπροέδρου της Φιλοπροοδευτικής Αδελφότητας Δράμας (1874) και του Εφόρου των Ελληνικών Εκπαιδευτηρίων Δράμας (1879 κ.ε. και 1891 κ. εφ.) αλλά και η συνεχής παρουσία του στις πνευματικές εκδηλώσεις και στις αγορές ελληνικών βιβλίων, αποτελούν σοβαρά στοιχεία που μπορεί να φανερώνουν με μεγάλη πιθανότητα ότι ο Χρήστος Ζαφειρίδης ήταν Δικηγόρος από το 1880.
ΜΕΤΑ ΤΟ 1914
Με βάση τον Νόμο 147/1914, η ισχύς του οποίου άρχιζε στις 1 Μαίου 1914 και με βασιλικό διάταγμα, ιδρύθηκε το Πρωτοδικείο Δράμας. Με την διάταξη του άρθρου 31 του ιδίου νόμου ορίσθηκε ότι όλες οι διατάξεις του Νόμου Γ λΟΓ’ της 31 Δεκεμβρίου 1911 περί Δικηγόρων, ισχύουν και για τους Δικηγόρους των νέων επαρχιών. Σε εκτέλεση της διατάξεως αυτής εκδόθηκε το Β.Δ. της 18/ 23 Μαίου 1914 “περί ορισμού ημέρας προς συγκρότηση των Δικηγορικών Συλλόγων εις τας Νέας Χώρας”.
Δικηγόροι που ασκούσαν το επάγγελμα του Δικηγόρου στη Δράμα κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας αποκλείονταν από την άσκηση της δικηγορίας μετά την απελευθέρωση. Οι Δικηγόροι αυτοί είχαν όμως το δικαίωμα να ζητήσουν τον διορισμό τους σύμφωνα με τις διατάξεις του Νόμου 147/1914, εφόσον είχαν τα αναφερόμενα στο άρθρο 30 προσόντα, είτε αυτοί που προέρχονται με μετάθεση από τις παλιές επαρχίες της χώρας αν ήταν διορισμένοι στα Δικαστήρια αυτών. Ένα από τα προσόντα που ζητούσε ο νόμος για τους εντοπίους Δικηγόρους ήταν να γνωρίζουν καλώς την Ελληνική γλώσσα.
Με την ίδρυση του Πρωτοδικείου Δράμας το 1914, συστάθηκε τον ίδιο χρόνο και ο Δικηγορικός Σύλλογος Δράμας. Η έλλειψη γραπτών στοιχείων δεν μας επιτρέπει να καταγράψουμε λεπτομερώς την ιστορική διαδρομή του Συλλόγου. Οι τρεις Βουλγαρικές κατοχές της περιοχής αυτής (1912 – 1913, 1916 – 1918 και 1941 -1944) έχουν εξαφανίσει τα περισσότερα στοιχεία που θα μπορούσαν να αποτελέσουν τον κορμό συγγραφής μιας πληρέστερης κατά το δυνατόν μελέτης. Έτσι, και με τα λίγα στοιχεία που κατορθώσαμε να συγκεντρώσουμε ελπίζουμε ότι προσθέτουμε ένα λιθαράκι στην ιστορία του Δικηγορικού Συλλόγου Δράμας.
Παραθέτουμε παρακάτω τα ονόματα των Προέδρων του Δ.Σ. του Δικηγορικού Συλλόγου Δράμας:
- Καλαντζής Ευάγγελος (1914 κ.ε.)
- Παναγιωτόπουλος Π. (1918 κ.ε.)
- Αποστολίδης Απόστολος
- Καλαντζής Ευάγγελος
- Πρωϊμάκης Ιωάννης (1945 – 1946)
- Πελαγίδης Τηλέμαχος (1946 -1967)
Ο Πελαγίδης ήταν ο εμπνευστής της ιδρύσεως του Ταμείου Προνοίας των Δικηγόρων Δράμας. Το καταστατικό εκπονήθηκε από την Γενική Συνέλευση του Δικηγορικού Συλλόγου Δράμας που συνήλθε για τον σκοπό αυτόν στις 6 Μαίου 1947 και κυρώθηκε με το Β.Δ. της 23.10 – 5.11.1947 και τροποποιήθηκε και συμπληρώθηκε με τα Β.Δ. 20.11 – 15.12.1948, Β.Δ. 7,22.11.1957 και Π.Δ. 121 της 10/21 Φεβρουαρίου 1978.
- Καμαριανός Γεώργιος (1967 – 1974)
- Πελαγίδης Τηλέμαχος (1974 – 1979)
- Εμμανουηλίδης Ιωάννης (1979 – 1990)
- Αναστασιάδης Δημήτριος (1990 – 1999)
- Μαργαρίτης Θωμάς (1999 – 2005)
- Ξανθόπουλος Θεόφιλος (2005 – 2014)
- Πούλιος Αναστάσιος (2014)